Adneksiyal Kitleler
Adneks denilen yapı, uterusun (rahim) her iki yanında tuba uterinalar, overler (yumurtalık) ve ligamentum latum tarafından oluşturulan alandır. Adneksiyal kitlelerin en sık nedeni over (yumurtalık) kaynaklıdır. Bunlar; fonksiyonel kistler, torsiyone over, endometrioma, polikistik over, iyi-kötü huylu over tümörleridir.
En sık rastlanan adneksiyal kitle, yaştan bağımsız olarak endometrioma (çikolata kisti)dir. 20-30 yaşlarında ise en sık görülen adneksiyal kitle dermoid tümördür. Tubal sebepler arasında hidrosalpinks, tubaovaryan abse ve tubal maligniteler vardır. Çocuklukta ve postmenopozda adneksiyal kitlelerin malign olma olasılığı üreme çağına göre daha yüksektir. Çocukluk çağı ve adölesan dönemdeki yumurtalık kitlelerinin %35'i kötü huyludur.
Adneksiyal kitleleri değerlendirirken; Ege Kadın Doğum olarak şu sorulara dikkatli bir şekilde cevap veriyoruz: Akut mu? Müdahale etmemiz gerekli mi? Malignite var mı?
Tüm yaş gruplarında adneksiyal kitlelerin çoğu benigndir. Üreme çağındaki adneksiyal kitlelerin %5-10'u malign olabilir. Benign adneksiyal kitleler en sık kistik formda görülür. Kistik kitleler; overiyal kistik neoplaziler ve fonksiyonel over kistleri olarak ikiye ayrılır. Fonksiyonel over kistleri daha sık görülür ve en sık görüleni follikül kistidir. Bunu korpus luteum kisti ve teka lutein kistleri izler.
Fonksiyonel Over Kistleri
En sık görüleni follikül kistleridir. Ovulasyon olmadığında, içi sıvı dolu, 3 cm ve üzerindeki, duvarı granüloza hücreleri ile kaplı kistlerdir. Ultrasonografide ince, düzenli ve anekoik görünürler. Gonadotropinlere bağımlıdırlar. 4-8 haftalık takipte kaybolduklarını görürüz. 8-10 cm, hatta 15 cm çapa kadar ulaşabilirler. BMI yüksekliği, sigara kullanımı, Mirena, implant ve minipil kullanımı ile tamoksifen kullanımı görülme sıklığını artırır. Doğum kontrol hapı kullanmak, fonksiyonel over kisti riskini azaltır ama kistin rezolüsyonunda herhangi bir etkisi yoktur. Genellikle asemptomatiktir ve premenopozal dönemde 8 cm altındaki basit kistleri takip ediyoruz. 8 cm üzerindeki ve persiste olan kistleri laparoskopik cerrahi ile almayı tercih ediyoruz. Postmenopozal dönemde ise basit kist 5 cm altında ve takiplerde büyümüyorsa, ailede kanser öyküsü yoksa, CA125 değerleri normalse takip ediyoruz.
Korpus Luteum Kistleri
Daha az görülse de klinik olarak daha önemlidir. Bu kistler adet döngüsünün 20-26. günleri arasında rüptüre olarak intraperitoneal kanamaya neden olabilir ve akut batına sebep olabilirler. Rüptür daha çok sağ tarafta ve koitus sonrası olur. Çevresindeki damarlanma artışı fazla olduğundan Doppler ultrasonografide "ateş halkası" görüntüsü oluşur. Genellikle 1-2 ay içinde kendiliğinden gerilerler. Karın ağrısı, hemoperitoneum ve amenoreye sebep olabildiklerinden, en çok rüptüre ektopik gebelikle karışırlar.
Teka Lutein Kistleri
Fonksiyonel kistlerin en nadir olanıdır. Genellikle bilateral, büyük boyutlarda ve multikistik olarak görülürler. Gebelikte ortaya çıkarlar. Bilateral teka lutein kistleri %50 molar gebelik ve %10 kooryokarsinom ile ilişkilidir. Ovulasyon indüksiyonu için kullanılan klomifen sitrat, hMG ve GnRH analoglarının kullanımı ile birlikte görülebilir. Kendiliklerinden regrese olabilirler ama büyük boyutlarda olduklarından torsiyone olma riski taşırlar.
Overin İyi Huylu Tümöral Kitleleri
Matür kistik teratom (dermoid) en sık 20-40 yaşlarında görülür. Overin germ hücreli tümörlerinin %90'ını oluştururlar. Prepubertal dönemde en sık görülen over tümörüdür. Yavaş büyürler. %65 oranında asemptomatiktirler ancak torsiyon, rüptür, enfeksiyon, hemoraji ve malign dejenerasyon gösterebilirler. Rüptür riski %1 ve rüptür sonrası kimyasal peritonit %1 oranındadır. 6 cm'den küçük dermoid kistler yıllık takipte yaklaşık 2 mm büyürler. Premenopozal dönemde 6-12 ay aralıklarla ultrason ile takip ediyoruz. Ege Kadın Doğum olarak, eğer hastamızın fertilite istemi varsa, operasyon istemiyor ve teratom olduğundan eminse takip ediyoruz.
Fibroma ve Fibrotekomalar
En sık görülen solid over tümörleridir. %90 unilateral, %10 bilateral olabilirler. Boyutları 6-30 cm arasında olabilir. Ortalama 48 yaşında görülürler. Fibromalar basınç etkisi ve abdominal distansiyon yaparlar.
Meigs Sendromu: Fibroma + asit + hidrotoraksın birlikteliğidir. Bu grup daha çok postmenopozal dönemde görüldüğü için hastalarımıza histerektomi ve BSO yapmayı tercih ediyoruz.